Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi kapsamında Ülke içinde yerinden olmuş kişiler göç mağduru vatandaşlarımıza yönelik uygulanacak rehabilitasyon çalışmalarıyla ilgili olarak yapılan toplantılar devam ediyor.
Muş Vali Yardımcısı İlyas Gün, “Köye Dönüş Ve Rehabilitasyon İçin Proje Üretin” dedi. Dün ikincisi gerçekleştirilen toplantıya Vali Yardımcısı İlyas Gün, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Proje Koordinatörü Ercan Balcı, kamu kurum amirleri, sivil toplum örgütleri temsilcileri ile vatandaşlar katıldı. Toplantının açılış konuşmasını yapan Vali Yardımcısı İlyas Gün; “Dünya üzerinde insanların yerinden olma sebepleri arasında farklılıklar olabildiğini ifade ederek, özellikle doğu bölgelerinde insanların istemeyerek de olsa evlerini, düzenlerini bırakıp, terk etmek zorunda kaldıklarını dile getirdi. Gün, “Bu konuda, devlet politikası olarak yaklaşık 10 yılı aşkın bir süreden beri mağdur vatandaşlarımıza yardımcı olunmaya çalışılmaktadır. Gerek köylerine dönmeleri, gerekse dönemeyenler için bulundukları yerlerde yaşam koşullarını iyileştirmek amacı ile bir takım çalışmalar yapılabildi” dedi. Mağdur vatandaşların Valiliklerden en büyük taleplerinin, köye dönme esnasında inşaat malzemesi verilmesi olduğunu belirten Gün terör zararlarının nakdi olarak ödenmesi ile ilgili kanun çıkınca böyle bir talep yapılmasına gerek kalmadığını hatırlattı. İlyas Gün’ün konuşmasının ardından katılımcılara Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi (KDRP) ile ilgili (UNDP) Proje Koordinatörü Ercan Balcı tarafından katılımcılara aktarılan bilgilerde; “İlimizde güvenlik nedeniyle 8 Köy ve 43 Mezradan 656 Haneye mensup toplam 5508 nüfusun göç ettiği mahalli kolluk birimince verilen bilgilerle tespit edilmiş olmakla birlikte, kısmen göç vermiş köylerin de belirlenmesinden sonra İl Emniyet Komisyonunca muhtelif tarihli kararlarla İlimizde 31 köy 54 mezra proje kapsamına alınmıştır. İlimizde Köye Dönüş Projesine bugüne kadar yapılan başvuru sayısı ile yapılan işlem sonucunu gösterir bilgiler aşağıya çıkarılmıştır. Toplam müracaat (hane) sayısı 4 bin 87, toplam müracaat nüfusu, 23 bin 694, mükerrer müracaat sayısı 57, işlemi devam eden, araştırmada olan yok. Yardım alan müracaatçı (hane) sayısı 466, yardımdan istifade eden nüfus sayısı 2 bin 827.Bugüne kadar proje kapsamında 31 köyden 2 bin 22 haneye mensup toplam 12 bin 632 kişi köylerine geri dönüş yapmıştır. Merkez ilçeden 22, Bulanık’tan 2, Hasköy’den bir, Korkut’tan bir, Malazgirt’ten 2 ve Varto’dan 3 olmak üzere toplam 31 köy proje kapsamındadır. Proje kapsamında bugüne kadar ilimize gönderilen, tahsis edilen ödenek miktarı 6 milyon 47 bin 995 TL’dir” denildi. İçişleri Bakanlığınca projenin uygulandığı 14 ilde standardın oluşturulması, proje kapsamında yürütülen çalışmaların takibi, faaliyetlerin planlanması, veri girişi ve raporlama sisteminin geliştirilmesi amacıyla yazılım programı hazırlanmış, kurulumu yapılan veri tabanına istenen bilgilerin (kişi başvuru bilgileri hariç) yüzde 99’unun veri girişi tamamlanmıştır. Ancak müracaat esnasında bazı başvurucuların nüfus kayıt örneği ibraz etmemeleri veya TC. Kimlik nosu bulunmayan eski tip nüfus kayıt örneği ibraz etmelerinden dolayı, yenisinin nüfus müdürlüğünden temin edilerek giriş yapılması sebebiyle başvurucu ve aile fertleri girişleri tamamlanamamıştır.Bu çalışma çerçevesinde 3 bin 211 adet başvurucu dosyası elden geçirilerek 18 bin 614 adet aile ferdi nüfuslarıyla birlikte programa kayıtları tamamlanmış, geriye kalan 876 adet başvurunun kayıt işlemleri devam etmektedir.İçişleri Bakanlığının her ilde proje sorumlusu olarak görevlendirilecek Vali Yardımcısı başkanlığında bir alt komisyon oluşturularak, teknik büro kurulması emrini içeren 15.05.2000 tarih ve 1014 sayılı emir yazılarına binaen, 02.06.2000 tarihinde İl Bayındırlık, İl Özel İdare ve İl Tarım Müdürlüklerinden alınan temsilcilerden oluşan KDRP Komisyonu kurulmuştur. Daha sonra iki STK komisyona dahil edilmiştir. KDRP Komisyonunun sekretaryası OHAL Uygulamasının son bulduğu 30.11.2002 tarihine kadar Valiliğimiz OHAL Bürosunca yürütülmüş, daha sonra Valilik Makamının 05.03.2003 tarih ve 74 sayılı olurlarıyla Valilik Özel Kalem Müdürlüğü nezdinde Köye Dönüş Bürosu kurulmuş ve halen KDRP’si komisyonunun sekretaryalığını bu birim yürütmektedir. Projenin Uygulanması İçişleri Bakanlığının 15.05.2000 tarih ve 1014 sayılı yazılarıyla; proje kapsamında geri dönülecek yerlerin tespitinin İl Emniyet Komisyonunca yapılmasının emredilmesi üzerine; muhtelif tarihlerde yapılan İl Emniyet Komisyonu toplantılarında alınan kararlar ile ilimizde fiilen sadece 8 köy güvenlik nedeniyle boşalmasına rağmen kısmen göç veren köylerde dahil edilmek suretiyle toplam 31 köy proje kapsamına alınmıştır. Projeye dâhil edilecek köylerin belirlenmesi, KDRP Komisyonunun kurulması ve büronun faaliyete geçirilmesini müteakip 14.06.2000 tarihi itibariyle defter ve bilgisayar kaydı tutulmak suretiyle müracaatlar alınarak çalışmalara başlanmıştır. Bu projenin, bakanlık genelgelerinde zikredilen “merkezi köy, cazibe merkezi ve eski köyüne dönüş” gibi üç ayrı modeli olduğu, ancak merkezi köy ve cazibe merkezi uygulamalarının hem pahalı hem de zaman alıcı olması sebebiyle Valiliğimiz, samimi olarak geçimi için gerçekten köyüne dönmek isteyenlerin eski köyüne dönüşünün sağlanması ve evini yapmakta gayretli görülen bu ailelerin malzeme yardımı ile desteklenmesi uygulamasını ilke olarak benimseyerek, bu model uygulamayı yürürlüğe koymuştur. Bu kapsamda geri dönülecek köylerin eksik alt yapıları tamamlanmış ve geri dönmek için konut ihtiyacı olan ihtiyaç sahiplerine inşaat malzemesi yardımı vererek desteklenmiştir. Gerçek terör mağduru olarak göç etmiş kişilerin belirlenmesi noktasında aşırı bir müracaat kitlesi olduğu için sorunlar yaşanmaktadır. Örneğin ekonomik ve sosyal sebeplerle 20 yıl önce göç etmiş ve üstelik herhangi bir sosyal güvenlik kurumunda emekli olmuş bir şahıs müracaat edip terör mağduru olduğunu beyan etmekte sakınca görmemektedir. Yine geçmiş yıl nüfus sayılarına baktığımızda 1990 yılı nüfusu 888, 1997 yılı nüfusu 684, 2000 yılı nüfusu 755 olan bir köyümüzden aile reisi sıfatıyla göç ettiğinden bahisle toplam 430 adet dilekçeli müracaat alınmıştır. Bölgenin çok çocuklu yapısı ve TÜİK verilerine göre her ailenin nüfus ortalaması 7-8 olduğu bilinmekte iken, 430 müracaat rakamının gerçeği yansıtmadığı ve dolayısıyla kimlerin gerçek beyanda bulunduğu ve göç mağduru olduğunun tespiti mümkün olamamaktadır. Başvuru dilekçelerinde çoğunlukla dönülmek istenen köyün adresi veya şehirde mıntıka olarak adres yazılmış olduğu görülmektedir. Köyün adresini yazmış olan belgeli olarak zaten döndüğünü beyan etmiş oluyor. Ancak 2000 yılında müracaat ederken ikamet adresi olarak herhangi bir il veya ilçenin mahalle veya belde ismini yazmış olanların halen aynı bölgede olup olmadıkları tespit edilememektedir. Bu konuda detaylı bir araştırmaya ihtiyaç var. İlimizde mevcut tüm köylerin ve mezralarının resmi olarak 2002 Ocak ayından itibaren iskana açık olduğu halde bu tarihten sonra da köye dönüş talep dilekçeleri gelmiştir. Buradan vatandaşın idareden, valilikten köye dönebilmek için izin değil, yardım talep ettiği anlaşılmaktadır. Dilekçe formatının buna göre yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. İzin veya yardım dilekçesi şeklinde daha önce belirtilen edilen müracaat grafiğinden de anlaşılacağı üzere, başvurular 2000-2002 arasında yoğun iken, özellikle 2004 yılında 5233 sayılı yasanın yürürlüğe girmesiyle yok denecek kadar azalmış ve sonraki yıllarda tamamen kesilmiştir. Bunun nedenleri ise; projenin ilk başladığı yıllarda vatandaşın “devlet terör mağdurlarına ev dağıtacak” şeklinde yanlış algılanması veya bu uygulamanın ileri tarihlerde nakdi yardıma dönüşür beklentisi içerisinde olunması. 2004 yılında yürürlüğe giren 5233 sayılı kanun ile terörden zarar görenlerin zararlarının nakdi tazminat olarak karşılanması olduğu değerlendirilmiştir. Kısacası bütün beklenti ayni yardım değil, Devletin nakdi yardım yapması yönündedir. Ayrıca üçüncü husus olarak, köylerinden şehre göç etmiş ailelerin bir şekilde hayatlarını idame ettirebilmek için yerleştikleri yerin sosyal hayatına kısmen de olsa alıştıkları, şehir yaşamına alışmış genç neslin proje kapsamında göç ettiği köyüne geri dönenmek isteyen ebeveynler ile geri dönmek istemediğini saymak mümkündür. Hatta bu durumun aile parçalanmalarına neden olduğu bilinmektedir. Her ne sebeple olursa olsun bir defa şehre yerleşen ve burada yaşanan rahatlığı kısmen tadan veya gören kişilerin tekrar kırsal hayata dönmesi veya döndürülmesinin pek mümkün olmadığı bir gerçektir. Bu nedenle projenin ikinci ayağı olan rehabilite uygulaması çerçevesinde özellikle merkez ilçemizin kenar mahallelerine yerleşmiş şehir yaşamına tam olarak ayak uyduramamış, aynı zamanda diğer zorunlu ihtiyaçlarını karşılamada sıkıntılar çeken göç mağduru ailelere yönelik çalışmalara hız verilmesine başlanmıştır” denildi
Günaydın Muş Gazetesi
